Pierwiosnek — Primula spp.
Pierwiosnki coraz bardziej rozpowszechniają się na działkach, na co w pełni zasługują. Są to niewielkie rośliny (10—30 cm), zwykle o jajowatych lub wydłużonych liściach i licznych kwiatach zebranych w luźne lub zwarte kwiatostany. Kwiaty te są niewielkie, średnicy 1—3 cm, lecz mają wyjątkowo atrakcyjne i urozmaicone barwy. W uprawie znajduje się mnóstwo mieszańców i odmian pochodzących od różnych gatunków. Najczęściej spotyka się odmiany pierwiosnka łyszczaka (Primula auricula), rosnącego dziko i u nas w Tatrach, kwitnącego żółto w kwietniu i znanego pod nazwą kluczyków.
Najbardziej godne polecenia są mieszańce pierwiosnka wyniosłego (Primula elatior). Ich duże kwiatostany osadzone są na stosunkowo długich łodyżkach, a kwiaty reprezentują największe bogactwo barw: od pastelowych odcieni różowej do karminu, od wiśniowej do cynobrowej, żółtą i pomarańczową oraz fioletową w wielu odcieniach. Są też odmiany o kwiatach dwubarwnych w różnych kombinacjach —- z obrzeżeniem płatków lub z oczkiem.
Bardziej zaawansowanym działkowcom można jeszcze polecić pierwiosnek gruziński (Primula juliae), bardzo niski, o liściach tworzących darń i o różowolila kwiatach, tak licznych, ze zakrywają prawie całkowicie liście. Mieszańce tego gatunku z innymi odznaczają się większymi i barwniejszymi kwiatami. Ich dodatkowe zalety to duża łatwość rozmnażania przez podział i przydatność do obsadzenia miejsc nieco nasłonecznionych. Jednakże dotychczas znane odmiany są mało wytrzymałe na mróz.
Dzięki wyhodowaniu odmian o późniejszej porze kwitnienia pierwiosnki przestały być wyłącznie kwiatami wiosny. Dobierając odpowiednio odmiany można zapewnić ich kwitnienie od pierwszych dni kwietnia do końca czerwca.
Zastosowanie pierwiosnków jest dość szerokie — można je sadzić na rabatach bylinowych z roślinami średnio wysokimi i niskimi oraz na rabatach skalnych (w miejscach nieco zacienionych), używać na obwódki i rozmieszczać dużymi grupami pod koronami drzew, gdzie inne rośliny nie mogą rosnąć z powodu zacienienia. Dobrze wyglądają w zestawieniu z paprociami, konwaliami i roślinami cebulkowymi.
Wszystkie pierwiosnki wymagają gleby próchnicznej, żyznej i wilgotnej oraz stanowiska półcienistego. Brak wody i silne nasłonecznienie są dla nich zabójcze — kwitną wówczas bardzo skąpo, żółkną, stopniowo zasychają, aż wreszcie zupełnie giną. Najlepsza jest gleba piaszczysto-gliniasta, nieźle też rośną na glebie gliniastej, zawsze jednak dobrze jest nawieźć ją dużą ilością tortu i przegniłego obornika.
Na działce zwykle rozmnaża się pierwiosnki przez podział w końcu kwietnia albo w sierpniu. Termin kwietniowy zalecany jest raczej dla odmian wcześnie kwitnących, sierpniowy — dla najpóźniej kwitnących, gdyż dzielenie powinno się odbywać po przekwitnieniu. Odmiany niskie sadzimy co 10—15 cm, wyższe co 20 cm.
Pierwiosnki można też łatwo rozmnażać z nasion. Wysiewa się je na rozsadniku w kwietniu w rzędy co 5 cm lub rzutowo, a gdy siewki mają 3 listki, przepikowuje się w rozstawie 10X5 cm. Na miejsca stałe wysadza się w następnym roku na wiosnę. Trzeba jednak pamiętać, że przy rozmnażaniu z nasion można otrzymać rośliny niepodobne do tych, z których zebrane zostały nasiona.
W okresie wegetacji trzeba zapewnić pierwiosnkom dużo wody, 1—2 razy podlać gnojowicą lub wyściółkować powierzchnię między roślinami kompostem. Konieczne jest też okrycie pierwiosnków na zimę liśćmi. Co 3—4 lata trzeba pierwiosnki przesadzać w tej samej porze, w której rozmnaża się je przez podział.