Litosfera
Powierzchniowe utwory geologiczne, czyli głównie skała macierzysta, mają wpływ na powstające z nich gleby, w szczególności w pierwszych okresach ich powstawania. Zewnętrzna powłoka globu ziemskiego (litosfera) składa się z martwego materiału, który nazywamy skałami. Różnią się one między sobą składem mineralogicznym oraz właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Ważna jest również geneza ich powstawania. Naturalny podział genetyczny skał obejmuje trzy grupy – skały magmowe, osadowe i metamorficzne. Tylko pierwsze mogą powstawać ze wszelkich innych, jako produkt krzepnięcia magmy wewnątrz Ziemi i na jej powierzchni. Należy zdawać sobie sprawę, że procesy warunkujące powstawanie skał mogą przebiegać w różnych kierunkach, w zależności od warunków geologicznych (ciśnienia i temperatury w skorupie ziemskiej), ale również, że ze zwietrzeliny każdego z wymienionych trzech rodzajów skał mogą powstawać skały osadowe lub skały metamorficzne.
Szacuje się, że skały magmowe i metamorficzne stanowią 95% skorupy ziemskiej, a osadowe resztę. Ta reszta pokrywa jednak powierzchnię Ziemi w 75% i z tego typu skałami spotykamy się najczęściej.
Skały magmowe (zwane również ogniowymi) powstały z zastygłego ognisto-płynnego stopu (magmy), z którego dawniej składała się cała Ziemia. Gdy magma zastygała powoli w głębi Ziemi, powstawały skały o wyraźnej budowie grubokrystalicznej. Noszą one nazwę głębinowych lub krystalicznych, a we wprowadzonych w celu systematyki pięciu klasach reprezentują je takie typowe skały (odpowiednio w każdej klasie od I do V), jak: perydotyt, gabro, dioryt, granit i sjenit. Z kolei w warunkach szybkiego zastygania lawy, a więc blisko lub na samej powierzchni Ziemi kształtowały się skały o drobnokrystalicznej, zbitej i jednolitej budowie. Są to skały wylewne, tzw. wulkaniczne, chemicznie i mineralogicznie podobne do skał głębinowych. Są to takie typowe skały (odpowiednio w klasach II-V), jak: bazalt, andezyt, ryolit i trachit. Właściwości skał magmowych zależą od budowy oraz od ich składników, czyli minerałów. Do najpospolitszych minerałów występujących w tych skałach zalicza się kwarc, skalenie, skalenoidy, łyszczyki (miki), amfibole, pirokseny, oliwin i apatyt.
Bezpośrednio na skałach magmowych rzadko powstają gleby, ponieważ skały te zajmują nieznaczne powierzchnie, a wytworzone z nich gleby są zazwyczaj kamieniste i płytkie. W Polsce są to skały spotykane sporadycznie i nie odgrywają u nas większej roli w procesie tworzenia się gleb. Występują w Tatrach i Sudetach, a także w Pieninach, Karpatach i okolicach Krakowa oraz bardzo nielicznie w Górach Świętokrzyskich. W północnej i środkowej części kraju występują skały magmowe naniesione przez lodowce z Półwyspu Skandynawskiego w formie głazów narzutowych.
