Sałata głowiasta należy do rodziny złożonych (Compositae). Ojczyzną jej jest obszar śródziemnomorski i Azja Mniejsza. Znana była jako warzywo w starożytnym Egipcie, a także w średniowiecznej Europie. Poszczególne odmiany sałaty mają specyficzne wymagania świetlne i cieplne i dlatego rozróżnia się uprawę wiosenną, letnią i jesienną. Do uprawy wiosennej i jesiennej trzeba dobierać odmiany tzw. dnia długiego, które w lecie, przy długim dniu i wysokiej temperaturze, przedwcześnie wybijają w pędy kwiatostanowe. Do uprawy letniej nadają się odmiany obojętne na długość dnia, tworzące stosunkowo trwałe, zwarte główki. W marcu do zimnego inspektu wysiewa się nasiona odmian gruntowych wczesnych, np. odmiany ‘Królowa Majowych’. W kwietniu rośliny sadzi się do gruntu.
Aby zachować ciągłość zbiorów sałaty, nasiona sieje się w odstępach dwu- lub trzytygodniowych. Od maja do lipca najlepiej uprawiać odmiany sałaty kruchej, która nie reaguje na długość dnia. W Polsce uprawia się dwie odmiany: ‘Golden State D’ oraz Vanguard. Od połowy sierpnia do połowy września sieje się i sadzi sałatę zimową, np. odmianę ‘Zimowa Nansena’. Najlepiej nadają się do tego tereny o łagodnym klimacie, osłonięte od wiatru. W zimie rośliny należy przykryć gałązkami świerka.
W każdym wypadku bezpośredni siew do gruntu i późniejsze przerywanie jest korzystniejsze niż produkcja rozsady i przesadzanie roślin. Sałata wysiana wprost do gruntu nie wybija w pędy kwiatostanowe, a nie uszkodzony korzeń palowy normalnie się rozwija, dzięki czemu główki są pełniejsze i delikatniejsze, co równoważy większe zużycie nasion i nakład pracy na przerywanie siewek. Pod szkłem rośliny uprawiamy w rozstawie 25 x 25 cm, a w uprawach polowych 30 x 25 cm. Sałatę kruchą lepiej uprawiać nieco rzadziej — 30 x 35 cm.
Uprawiając odmiany sałaty liściowej (rozetowej), nie tworzącej główek, można szybciej uzyskać plon świeżych zielonych liści. W Polsce uprawia się odmiany ‘Kędzierzawa Żółta’ i ‘Amerykańska Brązowa’. Odmiany te sadzi się w rzędzie co 15—20 cm. Sałatę ścina się kilkakrotnie lub stale obrywa liście. Pierwsza z odmian nadaje się do uprawy wczesną wiosną, drugą można uprawiać nawet latem.
Sałata głowiasta (Lactuca sativa var. capitata)
